De moderne online leeromgeving is niet meer een alles in één product
Op veel scholen wordt gebruik gemaakt van een elektronische leeromgeving (ELO). Ik zie steeds meer dat naast de traditionele ELO ook andere applicaties gebruikt worden die het proces “onderwijs geven” direct of indirect ondersteunen. Is het gebruik van één ELO nog wel houdbaar?
Om die vraag goed te kunnen beantwoorden moet je een aantal vragen beantwoorden. De belangrijkste vraag is: “Hoe kan je een onderwijsvisie en de onderwijsprocessen op een goede manier ondersteunen door slim gebruik te maken van technologie?”
Afgelopen jaren heb ik diverse gesprekken gehad met schooldirecteuren, leraren, beleidsadviseurs, ICT-coördinatoren en leveranciers. Ik heb diverse onderwijsprocessen geanalyseerd en ik kom tot de volgende conclusie. Alles in één ELO werkt niet meer.
Componenten online leren
Het concept “online leeromgeving” kan je beter benaderen vanuit een componenten benadering. Elke component heeft zijn eigen kwaliteiten en heeft een eigen benadering nodig. De componenten worden door verschillende, vaak gespecialiseerde leverancier aangeboden. Natuurlijk is het ook mogelijk dat één leverancier meerdere componenten levert maar alles in één ELO werkt gewoon niet meer.
De componenten die je op dit moment kunt onderscheiden en waar het onderwijs in de toekomst steeds meer gebruik van gaat maken zijn:
- Kiezen of maken, beheren en delen van leermiddelen
- Ondersteuning bij het geven van (afstands-)onderwijs
- Toetsen (formatief), feedback en evalueren
- Begeleiden van studenten of leerlingen
- Vrij te gebruiken applicaties (gericht op samenwerking en communicatie)
- Vrij beschikbare online content (bijv. YouTube, Instagram, Wikipedia etc.)
- Een database waarin leeractiviteiten en/of leerervaringen worden opgeslagen
- Dashboards ten behoeve van learning analytics
Daarnaast is een ICT-fundament nodig die de bovenstaande componenten ondersteunt. Ik onderscheid daarbij de volgende onderdelen:
- Ontsluiting via portalen en apps
- Faciliteiten ten behoeve van de integratie van de componenten in het ICT- en applicatielandschap
- Gegevenskoppelingen tussen informatiesystemen
- Hardware en infrastructuur (juiste laptops, webcams, wifi, bandbreedte internet etc.)
Het realiseren van een online leeromgevingen. Een continu en flexibel proces!
Het realiseren van een online leeromgeving is een continu proces. Een online leeromgeving is nooit af. Een flexibele aanpak past het beste. Hierdoor kan je onderzoeken wat werkt en wat niet. Het is verstandig om te werken met een onderwijskundig producteigenaar die de wensen en eisen beheert en samen met de organisatie beslist welke wensen/eisen gerealiseerd kunnen worden. In een korte periodes worden steeds een aantal functionaliteiten in gebruik genomen. Naast aandacht voor functionaliteiten wordt er ook aandacht besteed aan een adoptiestrategie en mogelijke organisatieveranderingen. Bovenstaande aanpak is een cyclisch proces.
Een nieuwe leeromgeving heeft impact op een onderwijsorganisatie. Naast aandacht voor adoptie kunnen een aantal organisatieaanpassingen zorgen voor een succesvolle implementatie van de online leeromgeving. Een online leeromgeving die de onderwijsvisie van een school ondersteunt.
Verder zijn informatievaardigheden, mediawijsheid en “computional thinking ” belangrijke vaardigheden die nodig zijn voor het geven van (online) onderwijs binnen een online leeromgeving. Het is verstandig om leraren/docenten verder te professionaliseren en hun kennis en handelingsbekwaamheid op de verschillende gebieden te vergroten.
Daarnaast is het wenselijk om op een school te gaan werken met de volgende rollen:
Onderwijskundige ondersteunende rollen:
- Onderwijskundige module ontwikkelaars met ICT-affiniteit
- Adoptiecoaches
En informatiekundige ondersteunende rollen:
- Business Informatiemanager Onderwijs
- Data analist en data scientist t.b.v. learning analytics
- Ontwikkelaar(s) dashboards en leerportalen
- Helpdesk t.b.v. eerstelijns ondersteuning
- Functioneel beheer Onderwijs
- Applicatie- en technisch beheer
De organisatiewijzigingen en de (vernieuwde) componenten veranderen een aantal werkzaamheden binnen een school. Het is belangrijk om hier extra aandacht aan te besteden. Het succes van ICT-projecten wordt voor een groot gedeelte bepaald door (eind)gebruikers. Extra aandacht voor de menselijke kant van de verandering is noodzakelijk (adoptiestrategie). Alleen een training of instructie is niet voldoende.
Onderdelen van een goede adoptiestrategie zijn:
- Sponsorship vanuit het management
- Goed projectmanagement (bij voorkeur in combinatie met een agile ontwikkelmethodiek)
- Verandermanagement:
- Bewustwording van het “waarom” van de verandering
- Gevoel geven dat het een persoonlijke keuze van de leraar is
- Kennis (een doelgerichte training of opleiding)
- Vermogen om de verandering in praktijk de brengen
- Borging (gebruiker kan niet meer terugvallen in oude gewoontes)
Auteur: Mark Timmermans
specialist online onderwijs, e-coaching en ICT & Informatiemanagement in het onderwijs
